Jesion wyniosły
Fraxinus excelsior L.
Wydział Nauk Społecznych - 2014
Wydział Humanistyczny - od 2019
Opis botaniczny
Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.) – ten przedstawiciel oliwkowatych (Oleaceae) to typowy składnik europejskich lasów olchowo-jesionowych zwanych olesami (olsami), występuje też w lasach łęgowych na aluwiach nadrzecznych. Spotykany w całej Europie i Azji Mniejszej. w Polsce pospolity na terenie całego kraju, aż do pogórza i gór.
Jedno z najwyższych krajowych drzew liściastych (do 40 m). Rosnąc swobodnie tworzy niski pień z kopulastą koroną, natomiast w zwarciu wąską i wysoko osadzoną. Gałęzie proste, wzniesione, osadzone już w dolnej części pnia. Kora płatowato spękana i bruzdowana. Pędy są obłe, grube, jasnoszare i punktowane białymi przetchlinkami, a w bocznie spłaszczonych węzłach osadzone są czarne pąki. Liście rozwijają się późną wiosną, jesienią nie przebarwiają się – opadają zielone. Złożone liście jesionów o dłu-gości do 25 cm są nieparzysto pierzaste, ułożone naprzeciwlegle na pędzie. Składają się z 9–13 piłkowa-nych, owalnych, jajowatych siedzących listków. Liście z wierzchu ciemnozielone i nagie spodem jaśniejsze i wzdłuż nerwów wełniście rdzawo owłosione.
Kwitnie na przełomie kwietnia i maja niepozornymi obupłciowymi kwiatami zebranymi w krótkie wiechy. Owoce to skrzydlaki (oskrzydlone orzeszki) o długości ok. 3 cm, dojrzewają we wrześniu–październiku i utrzymują się na drzewach do wiosny.
Opis drewna językiem obszaru wiedzy wydziału
Z nauk reprezentowanych przez pracowników Wydziału Nauk Społecznych drzewa i drewno stanowią przedmiot zainteresowania archeologii, historii i historii sztuki. Dla historyka sztuki drzewa są świadec-twem celowej działalności ludzkiej przy kompozycjach krajobrazowych. Od XVII wieku obserwujemy ce-lowe nasadzenia drzew i innych roślin w celu uzyskania określonego krajobrazu, czy to w modelu ogrodu francuskiego czy parku angielskiego. O gatunkach sadzonych drzew decydowała idea, jaka przyświecała twórcy założenia oraz walory estetyczne. Historia sztuki stosuje drewno jako surowiec wykorzystywany przy tworzeniu dzieł sztuki. Rodzaj drewna grał ogromną rolę zarówno w rzeźbiarstwie, jak i malarstwie. Dla historyków, drzewa i drewno to ważny element organizowania przez ludzi przestrzeni, ważny suro-wiec gospodarczy, podstawowy budulec przy wznoszeniu domów czy fortyfikacji.
Historia wykorzystania drewna w obszarze wiedzy wydziału
Pierwszymi udokumentowanymi narzędziami używanymi przez hominidów były kamienne narzędzia oto-czakowe. Można wnioskować, że obok kamieni nasi przodkowie używali także zwykłych drewnianych kijów. Narzędzia i broń drewniana występują w naszej kulturze po dzień dzisiejszy. Drzewa miały także swe znaczenie symboliczne. w wielu religiach konkretne drzewo stanowiło centralny punkt świata, coś w rodzaju „kolumny niebios” czy drzewa kosmicznego (arbor mundi). Stałym miejsce odprawiania obrzę-dów u Sasów był dąb Irmina – Irminsul, według wierzeń łączący ziemię z niebem, ścięty przez Karola Wiel-kiego w 772 roku. w mitologii nordyckiej istnieje wyobrażenie Yggdrasil – gigantycznego drzewa, na któ-rym znajdowały się różne światy, być może był to jesion. w wierzeniach słowiańskich cześć oddawano świętym gajom oraz pojedynczym drzewom, uznawanym za siedziby bóstw, stąd też biskup Gerold w 1156 r. chrystianizację rozpoczął od zniszczenia świętego gaju Słowian mieszkających w okolicach Ol-denburga.
Zastosowanie drewna dziś w obszarze wiedzy wydziału
W badaniu przeszłości ważna jest rola drewna jako nośnika informacji. w archeologii od wielu lat drewno wykorzystuje się do ustalania chronologii. Korzysta się z niego zarówno przy datowaniach radiowęglowych, tzw. metodą C14, jak też w dendrochronologii. Datowanie za pomocą słojów drzew daje czasem możliwość ustalenia chronologii nie tylko z dokładnością roczną, ale nawet określając porę roku, w której ścięto drzewo. Takich możliwości nie daje żadna z innych metod datowania archeologicznego. Roli drzew i drewna w życiu nie sposób przecenić. W naukach historycznych drzewa stanowią zarówno element środowiska, w którym porusza się człowiek, surowiec, z którego masowo i notorycznie korzysta. Wciąż są miejsca na świecie, gdzie drzewa są elementem wierzeń. Dziś często ważne wydarzenia i rocznice upamiętnia się ceremonialnym sadzeniem długowiecznego drzewa, dzieje rodów z kolei przedstawia się jako drzewa genealogiczne.