logo Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych Uniwersytetu Śląskiego

Jarząb szwedzki
Sorbus intermedia Ehrh.) Pers.

Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych Uniwersytetu Śląskiego - 2024

Opis botaniczny

Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia (EHRH.) PERS.) – wysoki krzew lub drzewo o raczej pojedynczym pniu, dorasta do 15-20 m, z rodziny różowatych (Rosaceae). Występuje w Skandynawii i Europie Środkowej (Dania, Niemcy, Polska). W Polsce i Niemczech osiąga południową granicę zasięgu. W stanie dzikim występuje tylko na Pomorzu, głównie w widnych lasach liściastych nad Bałtykiem.
Korona regularna, szeroka. Pień u dołu prosty, wyżej rozgałęziony. Kora pnia szara, matowa, u młodych drzew srebrzystoszara, drobno spękana. Pąki dość duże, owłosione. Liście dość zmienne, pojedyncze, eliptyczne lub odwrotnie jajowate, o długości 6 – 10 cm, pierzastowrębne i piłkowane, z 5–8 parami nerwów, u podstawy szeroko klinowate, z wierzchu ciemnozielone, dolna strona liści szaro, filcowato owłosiona.
Kwiaty białokremowe, zebrane w dość gęste, spłaszczone, owłosione kwiatostany, o szerokości do 10 cm. Kwitnie w maju. Owoce prawie kuliste, pomarańczowoczerwone, o średnicy do 13 mm, dojrzewają we wrześniu. Poza naturalnym zasięgiem uprawiany na terenie całej Polski, ozdobne, ze względu na liście, regularną koronę i barwne owoce. Gatunek pionierski – odznacza się niewiel-kimi wymaganiami glebowymi, dobrze znosi zacienienie.

Opis drewna językiem obszaru wiedzy Kolegium

W aspekcie międzyobszarowości drewno to zarówno materiał roślinny, łączący w sobie efekt pro-cesów fizycznych i biochemicznych, czyli najważniejszego procesu w przyrodzie – fotosyntezy. Zbu-dowane jest z czterech pierwiastków – węgla, wodoru, tlenu i azotu. Jednocześnie jest materiałem posiadającym – pośredni i bezpośredni – wpływ na rozwój ludzkiej cywilizacji. Jako element pozwa-lający wytwarzać papier drewno było/jest medium pozwalającym utrwalać i rozpowszechniać wie-dzę, mającym wpływ na tworzenie różnego typu kulturowych artefaktów. W tym aspekcie można mówić zarówno o bogatej symbolice przypisywanej poszczególnym gatunkom drzew i ich znaczeniu kulturotwórczym (np. rajska jabłoń, rozdarta sosna, Na lipę Kochanowskiego, Limba Asnyka), jak i kluczowym znaczeniu drewna w rozwoju sztuk plastycznych (malarstwo, rzeźba) oraz architektury. Akcentując wymiar pragmatyczny warto z kolei zwrócić uwagę, że drewno jest jednym z najbar-dziej ekologicznych materiałów budowlanych, ponieważ jest odnawialne i w pełni biodegradowal-ne. Drewno pochodzenia lokalnego zmniejsza negatywny wpływ na środowisko naturalne. Zapew-nia schronienie i opał oraz pozwala przetrwać organizmom trudne okresy historyczne i klimatycz-ne. Drewno to również element cyrkularnego obiegu materii w środowisku przyrodniczym.

Historia wykorzystania drewna w obszarze wiedzy Kolegium

Drewno w ujęciu interdyscyplinarnym, historycznie używane było do budowy domów, narzędzi oraz innych przedmiotów codziennego użytku. Drewniane meble, rzeźby i malowidła na drewnianej de-sce były popularne w różnych okresach historycznych i często uważane za arcydzieła sztuki. W śre-dniowieczu drewno było jednym z najważniejszych surowców do budowy domów, kościołów i zam-ków, natomiast w okresie renesansu drewniane rzeźby i meble stały się jeszcze bardziej popularne. Tym samym artyści wykorzystywali drewno jako materiał do tworzenia różnego typu dekoracyj-nych i artystycznych artefaktów. Drewno jest materiałem naturalnym, kojarzącym się z pięknem, ciepłem i przytulnością, co znakomicie wykorzystują architekci wnętrz łącząc je z industrialnymi, nowoczesnymi materiałami. Jest również niezastąpionym elementem pozwalającym na zachowa-nie zdrowia psychicznego człowieka ale i nisz ekologicznych różnorodnych organizmów.

Zastosowanie drewna dziś w obszarze wiedzy Kolegium

Drewno to wszechstronny i ekologiczny materiał, który ma szerokie zastosowanie w kulturze, sztu-ce, architekturze, dekoracji, energetyce a także w uniwersyteckiej dydaktyce. Mimo upływu czasu drewno jako materiał naturalny wciąż odgrywa kluczową rolę w architekturze i różnego typu pro-jektach związanych z ekologią. Drewno, często jako odpad przy produkcji innych dóbr, jest również wykorzystywane do wytwarzania energii (np. jako pellet).