Dąb szypułkowy
Quercus robur L.
Europejskie Miasto Nauki Katowice - 2024
Opis botaniczny
Dąb szypułkowy (Quercus robur L.) – majestatyczne drzewo z rodziny bukowatych (Fagaceae) do 50 m wysokości, a głęboko sięgające korzenie palowe dają odporność na wichury. Rośnie w całej Europie (z wyjątkiem północy i obszaru śródziemnomorskiego) i Azji Mniejszej. W Polsce pospolity, zwłaszcza na niżu w lasach mieszanych (w łęgach i grądach), ale tworzy też jednolite dąbrowy.
Pień już na niewielkiej wysokości rozgałęzia się na grube, masywne, wielokrotnie wykręcane konary. Korona szeroka, wysoko sklepiona, na otwartej przestrzeni rozłożysta. Kora gruba, podłużnie spękana, ciemnobrązowa lub prawie czarna. Liście pojedyncze, długości ok. 10 cm, z bardzo krótkim ogonkiem, całobrzegie, u nasady wyraźnie uszkowate i sercowate. Górna strona liścia błyszcząca, ciemnozielona, dolna matowa i niebieskawo zielona. Wiosną wraz z liśćmi pojawiają się kwiatostany męskie i żeńskie (rozdzielnopłciowość). Kwiaty męskie to luźne zwisające pęczki, żeńskie wyrastają po 2-5 na wspólnej szypule. Dojrzewające latem owoce to podługowate orzechy otoczone miseczką – żołędzie, osadzone po 2–3 na długiej szypułce – stąd nazwa gatunkowa.
Dęby to drzewa długowieczne, średnio żyją ok. 500 lat, ale znane są drzewa ponad 1000 letnie, będąc symbolem trwałości. Stanowią częsty element parków i zadrzewień krajobrazowych.
Opis drewna językiem administracji samorządowej Katowic
Drewno jest surowcem naturalnym, wykorzystywanym w różnych branżach, takich jak budownictwo, przemysł meblarski i energetyka. W Katowicach gospodarka leśna i zarządzanie zasobami drewna odbywają się zgodnie z ustawą z dnia 28 września 1991 r. o lasach oraz przepisami wykonawczymi. Pozyskiwanie drewna musi być zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, chroniąc środowisko i bioróżnorodność. Drewno klasyfikuje się według jakości i przeznaczenia, a jego wykorzystanie reguluje m.in. norma PN-EN 14081. Proces pozyskiwania drewna na terenach zarządzanych przez miasto Katowice odbywa się na podstawie corocznie opracowywanych planów gospodarki leśnej. Drewno wykorzystywane w budownictwie i innych inwestycjach publicznych musi pochodzić z legalnych źródeł i spełniać normy jakościowe, takie jak certyfikaty FSC lub PEFC. Miasto wspiera wykorzystanie drewna jako biomasy energetycznej w zgodzie z ustawą o odnawialnych źródłach energii. Władze miasta kontrolują pozyskiwanie i handel drewnem, zapewniając zgodność z przepisami prawa. Działania te realizowane są we współpracy z odpowiednimi instytucjami i służbami. Promuje się również zrównoważone wykorzystywanie drewna w przestrzeni publicznej i życiu codziennym mieszkańców.
Wykorzystania drewna i drzew w historii miasta Katowic
Katowice, serce przemysłowego Śląska, od początków swojego rozwoju było uzależnione od drewna. W XIX wieku rozwijający się przemysł górniczy pochłaniał każdą ilość drewna do zabezpieczenia górniczych wyrobisk, co wpływało na intensywną eksploatację okolicznych lasów. Obecnie Katowice starają się zwrócić zaciągnięty dług i przywracają oraz chronią zieleń swojego miasta, doceniając drzewa nie tylko jako ważny element krajobrazu. Rezerwaty, takie jak „Las Murckowski”, przypominają o tych wartościach, chroniąc pozostałości starych śląskich puszcz.
Zastosowanie drzew dzisiaj w mieście Katowice
Dzisiaj Katowice prowadzą wiele różnorakich „zielonych” działań, mających na celu poprawę mieszkańcom jakości życia w przestrzeni miejskiej. Zieleń w centrum miasta odgrywa kluczową rolę także w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym oraz w promowaniu różnorodności biologicznej. „Zielone projekty” w centrum Katowic, jak zadrzewienie Aleji Korfantego, nasadzenia na ulicy Dworcowej czy inicjatywa „Zielona Warszawska”, przekształcają miasto w bardziej przyjazną przestrzeń, promując zarówno zieloną estetykę miasta, jak i ekologię. Projekt „Zielona Warszawska” to kompleksowa modernizacja tej ulicy, gdzie po-przez zasadzenie różnorodnej roślinności, w tym nowych nasadzeń drzew, ulica nabrała charakteru deptaka w stylu retro. Wprowadzana zieleń wpływa na ograniczenie zjawiska miejskich wysp ciepła, tworząc bardziej przyjazny człowiekowi mikroklimat, co jest szczególnie ważne w gęsto zabudowanym centrum miasta.