Dąb bezszypułkowy
Quercus petraea (Matt.) Liebl.
Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach - 2014
Opis botaniczny
Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea (Matt.) Liebl.) – okazałe drzewo z rodziny bukowatych (Fagaceae) do 30-40 m wysokości, z silnie rozwiniętym systemem korzeniowym. Rośnie w Europie od Wysp Brytyj-skich aż do Azji Mniejszej i niższych położeń Kaukazu, z wyjątkiem wysokich gór (Alpy Pireneje, Apeniny) oraz północy Skandynawii, Rosji, Półwyspu Iberyjskiego i obszaru śródziemnomorskiego. W Polsce dość pospolity, w lasach liściastych i mieszanych (w dąbrowach i grądach). Rzadszy od dębu szypułkowego (Qu-ercus robur). Rośnie na glebach mniej zasobnych, suchszych, często wapiennych.
Korona rosnących w zwarciu dębów wysoko oczyszczona z bocznych gałęzi, pień przy tym prosty, widocz-ny prawie do wierzchołka. Kora na pniu drobno, płytko spękana. Korona szeroka, na otwartej przestrzeni rozłożysta. Liście pojedyncze, równo klapowane, długości 10- i więcej centymetrów. Ogonek liściowy dłu-gi (ponad 1 cm); nasada blaszki liściowej zwykle klinowata. Nerwy boczne zwykle dochodzą jedynie do końca klap (nie do wcięć). Górna strona liścia błyszcząca, zielona, dolna matowa – jaśniejsza. Kwiatostany męskie i żeńskie (rozdzielnopłciowość) pojawiają się wiosną. Kwiaty męskie w luźnych, zwisających pęcz-kach, żeńskie wyrastają po kilka w kątach pędów (bez szypułek). Owoce – podługowate orzechy (żołę-dzie), otoczone są miseczką (kupula). Dojrzewają latem, siedzą skupione po kilka w kątach pędów, bez szypułek – stąd nazwa gatunkowa.
Dęby to drzewa długowieczne, średnio żyją ok. 500 lat, ale znane są drzewa ponad 1000 letnie, będąc symbolem trwałości. Stanowią częsty element parków i zadrzewień krajobrazowych.
Opis drewna językiem obszaru wiedzy wydziału
Pod względem technicznym drewno jest naturalnym, celulozowym ciałem stałym. Jest rodzajem mikrokompozytu, w skład którego wchodzą zorganizowane w skręcone pęczki włókna celulozowe, „sklejone” ligniną. Jest silnie anizotropowe, głównie ze względu na wydłużony kształt komórek i sposób zorientowania ścianek. Do właściwości mechanicznych decydujących o technicznej wartości drewna jako materiału budowlanego należą: wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie, zginanie, udarność, moduł sprężystości itp. Wykorzystując drewno w architekturze bierze się również pod uwagę jego trwałość, czyli odporność na działanie czynników powodujących jego rozkład, która zależy od rodzaju, stanu i czynników zewnętrznych, które hamują lub przyspieszają proces degradacji. Drewno w stałej temperaturze zachowuje swoje właściwości przez 1000-2000 lat. Drewno dębu po kilkusetletnim leżeniu w wodzie, na skutek reakcji garbników zawartych w drewnie z solami żelaza, czernieje, zachowując swoje właściwości mechaniczne – jest to tzw. czarny dąb lub inaczej „polski heban”.
Historia wykorzystania drewna w obszarze wiedzy wydziału
Jako historycznie najstarszy – obok kamienia i gliny materiał konstrukcyjny, drewno towarzyszyło człowiekowi od początku jego istnienia. Używano go do produkcji włóczni, naczyń i sprzętów domowych, budowania osad, fortyfikacji, mostów i statków. Jako surowiec naturalny drewno posiada zdolność do samo-regulacji wilgotności, wywołuje niepowtarzalny, trudny do uzyskania w innych technologiach, mikroklimat wnętrza budynku. Drewno posiada dobre właściwości izolacyjne, termiczne i akustyczne, co wykorzystywane było i jest w stolarce budowlanej, budownictwie drewnianym, saunach oraz tłumienia hałasu jako ekrany akustyczne. Charakteryzuje się także właściwościami rezonansowymi – wzmacnia dźwięki, co sprawia, że od zarania cywilizacji stosuje się je do wytwarzania instrumentów muzycznych.
Zastosowanie drewna dziś w obszarze wiedzy wydziału
Drewno jest materiałem porowatym i wypełniając owe pory polimerem syntetycznym otrzymujemy kompozyt drewno-polimer. Ta modyfikacja drewna eliminuje nie tylko jego przyrodzone wady, ale jest skutecznym zabezpieczeniem przed degradacją oraz przedłuża trwałość i poprawia właściwości mecha-niczne. Kompozyty takie są przydatne do stosowania wszędzie tam, gdzie jest wymagana duża stabilność wymiarów i niezmienność kształtu oraz dokładność obróbki mechanicznej. Odpady powstałe przy pro-dukcji różnych sortymentów drewna są wykorzystywane do produkcji płyt pilśniowych, wiórowych, OSB a także płyt MDF i HDF – płyty najnowszej generacji produkowane z włókien drzewnych klejonych w podniesionej temperaturze pod ciśnieniem. Na bazie biomasy leśnej można wytwarzać „ekologiczne tworzywo sztuczne”, które może zastąpić tradycyjne tworzywa sztuczne produkowane z ropy naftowej. Pomimo dynamicznego rozwoju i ogromnego wyboru różnego rodzaju materiałów, drewno wciąż jest synonimem luksusu, dobrego smaku a przede wszystkim ciepła.