Buk pospolity
Fagus sylvatica L.
Wydział Filologiczny - 2014
Wydział Humanistyczny - od 2019
Opis botaniczny
Buk pospolity (Fagus sylvatica L.) – drzewo z rodziny bukowatych (Fagaceae). Występujące w płd.- środkowej i zach. Europie po Anatolię i Kaukaz. W Polsce osiąga płn.-wsch. granicę występowania – brak go na Suwalszczyźnie, części Mazur, Podlasiu, Kurpiach i Mazowszu. Jest jednym z podstawowych drzew lasotwórczych tworząc tzw. buczyny. W górach w reglu dolnym razem z jodłą pospolitą jest głównym drzewem leśnym, w Tatrach do wys. 1295 m n.p.m.
Ma gęstą i szeroką nisko osadzoną koronę do 40 m wysokości. Kora jest gładka i popielatoszara. Pędy zygzakowate, pąki długie, ostre i wrzecionowate. Liście pojedyncze, jajowate lub eliptyczne do 10 cm długości, prawie całobrzegie, z wierzchu ciemnozielone i błyszczące, spodem jaśniejsze i matowe. Młode liście są jedwabiście srebrzysto owłosione.
Kwiaty są rozdzielnopłciowe i pojawiają się w maju wraz z liśćmi. Owocem buka są trójgraniaste brunatne i błyszczące orzeszki, potocznie zwane bukwią, które są przysmakiem licznych ptaków i ssaków. Buk jest chętnie sadzony w parkach ze względu na świeżą zieleń liści wiosną, paletę barw od zieleni przez żółcie do czerwieni i brązów jesienią po dekoracyjny wygląd w stanie bezlistnym.
Opis drewna językiem obszaru wiedzy wydziału
Słownik języka polskiego drewno definiuje jako: 1. ścięte drzewo, oczyszczone z gałęzi i kory, używane w budownictwie, meblarstwie itp.; 2. kawałek porąbanego drzewa; 3. tkanka roślin. Najpopularniejsze synonimy drewna to: opał, calówka, tarcica, ksylem, polano, smolak, szczapka, bierwiono, papierówka, belka, szczapa, deska. Słownik etymologiczny języka polskiego notuje: „drewno, drewniany, zdrewnieć, drewko, od: drwa, drew, co w XVI i XVII wieku przenoszonona ‘niesmaczne mowy i pisma’, (dawne przysłowie: »jakby dębu liznął«). Stąd drwić, , drwiny, (fraszki Karmanowskiego z 1610 r. to drwa). Prasłowo drewna to: cerk. drŭwa, rus. drwo grec. drys, ‘dąb’, ‘drzewo’; ind. druwaja, ‘naczynie drewniane’. Od drewna mamy: drewutnia, drewotnia, (‘gdzie drwa tną’), jak i drwalnia. Przymiotniki to: drzewiany, drzewniany, obok drewiany (z drwiany od drewno), drewni(a)sty. Inne to: »drwisz czyli drogi pytasz«; a u Potockiego: »nowe drwa i ci piszą«; »bez drew nie bywa (to o pijaństwie)«; »skoro drew na pasiekę nawalił« (czyli ‘nałgał’); drwoszczep, ‘drwal’. Czasami używa się dziś staropolskiego drzewiej, co oznacza: dawniej, niegdyś,. Ponadto drzewo i drewno pojawia się w wielu zapomnianych dziś powiedzeniach i przysłowiach: „Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”, „Przy suchym i mokre drzewo się spali”, „Przygody po ludziach, nie po drzewach chodzą”, „Drzewo, które skrzypi, dłużej w lesie stoi”, „Gdy się drzewo obali, każdy wióry zbiera” lub „Gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą”.
Historia wykorzystania drewna w obszarze wiedzy wydziału
Motyw drzewa jest inspiracją dla pisarzy i poetów od stuleci. w literaturze polskiej po raz pierwszy drzewo pojawia się w XVI w. we fraszce Na lipę Jana Kochanowskiego, w której tytułowa lipa przynosi ukojenie i „słodki sen”. Podobnie wypowiada się Leopold Staff w wierszu Wysokie drzewa, w którym są one źródłem inspiracji i zachwytu nad pięknem przyrody. Laura i Filon – bohaterowie sielanki Franciszka Karpińskiego – umawiali się pod jaworem, zaś Tristana i Izoldę z opowieści Josepha Bédiera wiąże głóg, który łącząc ich groby, symbolizuje nieśmiertelną miłość. Mroczny aspekt motywu drzewa pojawia się w Królu Olch Johanna Wolfganga Goethego, uwypuklając tajemnicę i śmiertelność czy w Balladynie Juliusza Słowackiego, w której z jednej strony jest karą za nieodwzajemnione uczucie, z drugiej – szansą naprawienia błędów. w Byłeś jak wielkie stare drzewo Krzysztofa Kamila Baczyńskiego utożsamiany z narodem dąb staje się symbolem wiary, siły i gniewu.
W epoce wspólnot pierwotnych komunikowano myśli poprzez system nacięć na laskach czy kawałkach drewna. Drewno było materiałem opraw książek. Rozkwit oprawiania książek w drewno przypadał na okres średniowiecza. Otrzymywany z drewna kwas galusowy jest wykorzystywany między innymi do wyrobu atramentu.
Zastosowanie drewna dziś w obszarze wiedzy wydziału
Drewno występuje w związkach frazeologicznych w rodzaju: jak drewno; jak z drewna; odpukać w niemalowane drewno. Stanowi także podstawę neologizmów, np. drewnowiec to statek przystosowany do przewozu drewna.